مولفه‏های شعر گفتار در اشعار قیصر امین‏پور

شعر گفتار شعری است که از زبان فاخر و ادیبانۀ گذشته فاصله می‏گیرد و به عنوان یکی از مشخصه‏های اصلی خود، زبان محاوره و عامیانه را وارد زبان شعر می‏کند. پیشینۀ مشخصی برای شعر گفتار نمی‏توان قائل شد، اما این شیوه در دورۀ معاصر در اشعار نیما، فروغ و شاملو نمود بیشتری دارد. سید علی صالحی در سال 1364 این جریان را "جنبش شعر گفتار" نامید. قیصر امین‏پور نیز با درک ملال‏آوری و کسالت شعر اواخر دهۀ پنجاه و اوایل دهۀ شصت، شعر خود را به دایرۀ شعر گفتار وارد ساخت. شعر گفتار در دو حوزۀ زبانی و غیر زبانی قابل بررسی است؛ عناصر زبانی که برجسته‏ترین عنصر تشکیل‏دهندۀ شعر است در چهار دستگاه آوایی، صرفی، نحوی، و معنایی و عناصر غیر زبانی به چهار دستۀ ساختار، تخیل، موسیقی و محتوا بخش‏پذیر است. در پزوهش حاضر مؤلفه‏های زبانی و غیر زبانی‏ شعر امین‏پور در پنج مجموعه‏ شعر : "در کوچۀ آفتاب"، "تنفس صبح"، "آینه‏های ناگهان"، "گل‏ها همه آفتابگردانند" و" دستور زبان عشق" بررسی و نشان داده خواهد شد که این مؤلفه‏ها چگونه شعر او را به سمت گفتارگرایی پیش می‏برد. نتیجه این بررسی بیانگر استفاده از مؤلفه‏های زبانی: استفاده از افعال و واژگان گفتار، نحو سادۀ جملات، جابه‏جایی و جایگزینی‏های زبانی، ساخت ترکیبات تازه، و مؤلفه‏های غیر زبانی: ایجاد ساختمان منسجم با طرح داستان و روایت، بهره بردن از مشبه‏به‏های حسی در تشبیهات، استفاده از آرایۀ تشخیص، بهره بردن از بحرهایی صمیمی‏ همچون رمل و مضارع، و استفاده از محتواهای رمانتیک و طنز، زبان شعری او را به سمت شعر گفتار برده است؛ نمود شعر گفتار بیشتر در مؤلفه‏های زبانی و در سه مجموعۀ پایانی او وجود دارد، مؤلفۀ‏ زبانی معنا و مؤلفه‏های غیر زبانی موسیقی و تخیل او بیش از سایر مؤلفه‏ها شعر او را گفتارگرا کرده است